Wychowanie
Idea humanizmu socjalistycznego
Idea humanizmu socjalistycznego staje się przeto ideą naczelną całego systemu wychowania, ponieważ tworzy tu najwyższą normę moralności, regulującą stosunek do najbliższego otoczenia, stanowi drogę wychowania osobowości i charakteru człowieka socjalizmu, wreszcie jest regulatorem stosunków międzyludzkich. Hasło humanizmu socjalistycznego pojawiło się w twórczości Maksyma Gorkiego, który sformułował piękne zdanie: „Człowiek — to brzmi dumnie". Humanizm socjalistyczny rozwinął się w okresie drugiej pięciolatki radzieckiej (1933—1937), której naczelna dewiza po zbudowaniu wielkiego przemysłu głosiła: „Kadry decydują o wszystkim". Chodziło więc nie tylko o szybkie wykształcenie, ale i o powiększenie kadr wykwalifikowanych fachowców do prowadzenia nowoczesnego przemysłu. Dlatego też początkowo treść humanizmu socjalistycznego określano w kategoriach psychologicznych jako „najwyższe poszanowanie osobowości każdego pracownika, szacunek dla mas, bezgraniczna wiara w ich olbrzymią rolę i znaczenie, w ich siły twórcze". Ten szacunek dla człowieka pracy począł tworzyć troskę o ludzi i ich potrzeby, miłość do dzieci, czynną miłość do ludzi, narodu i wszystkich pracujących na świecie, ale zawsze w połączeniu z nienawiścią do wrogów klasowych ludzi pracy, narodu czy szczęśliwej przyszłości. W praktyce natomiast troska o ludzi pracy i ich potrzeby wyraziła się w postanowieniach Konstytucji w postaci prawa obywateli radzieckich do pracy, do wypoczynku, do ochrony zdrowia, do nauki i do kultury. W ten sposób humanizm socjalistyczny zyskał charakter społeczny, kolektywistycznie zwracał się do mas ludowych, w prawie zaś wszystkich do nauki zapewnił wszechstronny rozwój dzieci i młodzieży w 5 dziedzinach jako: 1 — wychowanie umysłowe (danie podstaw wiedzy, rozwijanie myślenia i wykształcenie światopoglądu naukowego), 2 — kształcenie politechniczne (znajomość podstaw produkcji i opanowanie narzędzi), 3 — wychowanie moralne (wyrabianie cech charakteru takich, jak patriotyzm z internacjonalizmem, kolektywizm, socjalistyczny stosunek do obowiązku pracy i własności społecznej, świadoma dyscyplina pracy, siła woli, inicjatywa, odwaga), 4 — wychowanie fizyczne (zdrowie i tężyzna dla wydajności pracy i obrony państwa) oraz 5 — wychowanie estetyczne (przetwarzanie świadomości w oparciu o dzieła sztuki, literatury pięknej i filmu). Wychowanie takie ma przebudować naturę człowieka, ukształtowaną przez ustrój kapitalistyczny jako istoty egoistycznej, wyzyskującej innych, leniwej. Ważnym wydarzeniem dla rozwoju wychowania socjalistycznego był XXII Zjazd KPZR w r. 1961, który uchwalił program przejścia do wyższego etapu budowy podstaw komunizmu w Związku Radzieckim. Zjazd ten odbył się pod znamiennym hasłem humanizmu „wszystko w imię człowieka, dla dobra człowieka". Sformułowano tu cel nowego wychowania komunistycznego jako tworzenie budowniczych komunizmu przez włączenie w nurt jego budowy. Zaś „komunizm — to bezklasowy ustrój społeczny z jedyną ogólnonarodową własnością dla rozwoju wytwórczości, z pełną społeczną równością wszystkich członków społeczeństwa, w którym z wszechstronnym rozwijaniem ludzi rosną i siły produkcyjne na podstawie wciąż rozwijającej się nauki i techniki, wszystkie czynniki społecznego bogactwa wleją się pełnym potokiem i urzeczywistni się wielka zasada „od każdego — według możności, każdemu — według potrzeb". Komunizm to wysoko zorganizowane społeczeństwo wolnych i świadomych pracowników, w którym utrwali się społeczna samorządność, praca dla dobra społeczeństwa stanie się dla wszystkich pierwszą życiową potrzebą, świadomą koniecznością, a możliwości każdego będą się rozwijać z największą korzyścią dla narodu". W związku z tym rozszerzyły się zadania z zakresu wychowania komunistycznej świadomości przez: a) kształtowanie naukowego światopoglądu, b) wychowanie przez pracę, c) utwierdzenie komunistycznej moralności, d) rozwój proletariackiego internacjonalizmu i socjalistycznego patriotyzmu, e) wszechstronny i harmonijny rozwój osobowości, f) przezwyciężenie przeżytków kapitalistycznych w świadomości i postępowaniu ludzi, g) demaskowanie burżuazyjnej ideologii. Najbardziej rozwinięto kodeks moralny budowniczego komunizmu, zawierający następujące zasady moralności: oddanie sprawie komunizmu, miłość do socjalistycznej Ojczyzny, do krajów socjalizmu; rzetelna praca dla dobra społeczeństwa: kto nie pracuje, ten nie je; troska każdego o zachowanie i pomnożenie społecznego dorobku; wysoka świadomość społecznej powinności, nieprzejednanie wobec naruszania społecznych interesów; kolektywizm i obywatelska pomoc wzajemna: jeden za wszystkich, wszyscy za jednego; humanitarne stosunki i wzajemny szacunek między ludźmi: człowiek człowiekowi — przyjaciel, towarzysz i brat; uczciwość i szczerość, czystość moralna, prostota i skromność w życiu społecznym i osobistym; wzajemny szacunek w rodzinie, troska o wychowanie dzieci; nieprzejednany stosunek do niesprawiedliwości, pasożyt-nictwa, nieuczciwości, karierowiczostwa; przyjaźń i braterstwo wszystkich narodów ZSRR, nieprzejednanie dla narodowościowej i rasowej wrogości; nieprzejednany stosunek do wrogów komunizmu, sprawy pokoju i wolności narodów; braterska solidarność z pracującymi wszystkich krajów, ze wszystkimi narodami. Uzasadnienie całości programu dał komentarz premiera Związku Radzieckiego Nikity Chruszczowa (zm. 1971 r.) w następujących słowach: „Wychowanie nowego człowieka to proces skomplikowany i długotrwały... Na obecnym etapie budownictwa komunistycznego jest rzeczą konieczną prowadzenie jeszcze bardziej zdecydowanej walki z takimi przeżytkami kapitalizmu, jak próżniactwo i pasożytnictwo, pijaństwo i chuligaństwo, szachraj-stwo i zachłanność, walki z możliwością recydywy wielkomocarstwowego szowinizmu i lokalnego nacjonalizmu, biurokratyzmu, niewłaściwego stosunku do kobiety i in... Komunistyczne wychowanie zakłada wyzwolenie świadomości z religijnych przesądów i zabobonów, które ciągle jeszcze nie pozwalają poszczególnym obywatelom radzieckim na przejawianie w całej pełni ich sił twórczych. Konieczne jest wprowadzenie przemyślanego i harmonijnego systemu wychowania naukowoateistycznego, który obejmowałby wszystkie warstwy i grupy ludności i zapobiegał rozpowszechnianiu się poglądów religijnych, zwłaszcza wśród dzieci i młodzieży". W związku z wyłożonym programem wychowawczym i treść kształcenia dostosowana do ery sputników (od r. 1957) i pierwszych kosmonautów (Jurij Gagarin — 1961, Walentyna Tieresz-kowa — 1963) rozszerzyła się znacznie, obejmując kształcenie naukowoateistyczne, politechniczne, technologiczne i produkcyjne, a w wychowaniu umysłowym wchłaniając podstawy nukleo-niki, elektroniki, automatyki, cybernetyki, kosmonautyki, chemii tworzyw sztucznych oraz agrotechniki. To wydobycie humanizmu jako idei naczelnej wychowania socjalistycznego miało ważne konsekwencje. Przede wszystkim rozbudowało olbrzymi problem badawczy pedagogiki radzieckiej, w wyniku którego ustawa o szkole średniej ogólnokształcącej odstąpiła od schematu pięciu kierunków wychowania (umysłowego, politechnicznego, moralnego, fizycznego i estetycznego) we wszechstronnym rozwijaniu ucznia, a zadania szkoły ujęła w trzy grupy: a) nauczania ogólnego („wyposażenie uczniów w średnie wykształcenie ogólne, odpowiadające wymaganiom współczesnego postępu społecznego i naukowotechnicznego oraz dążenie, by uczniowie zdobyli trwałą znajomość podstaw nauk wraz z umiejętnością samodzielnego jej uzupełniania"); b) wychowania ideowego („kształtowanie w młodym pokoleniu światopoglądu marksistowskoleninowskiego, wychowywania uczniów w duchu wysokiego patriotyzmu radzieckiego — miłości Ojczyzny, swego narodu, Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego oraz w duchu gotowości do obrony socjalistycznej Ojczyzny") oraz c) kształcenie wszechstronnego rozwoju („zapewnienie uczniom wszechstronnego, harmonijnego rozwoju, wychowanie fizyczne i estetyczne, wzmocnienie ich zdrowia, prawidłowe ujęcie nauczania pracy, przygotowanie uczniów do życia, świadomego wyboru zawodu, aktywnej działalności zawodowej i społecznej"). Dalszą konsekwencją wyższego etapu rozwoju pedagogiki radzieckiej było odejście od jednolitego modelu pedagogiki socjalistycznej. W krajach demokracji ludowej, dążących dopiero do zbudowania podstaw socjalizmu, musiała wystąpić różnica w pedagogice tak systemów szkolnooświatowych, jak też systemu wychowawczego, idącego swoistymi drogami tradycji krajowych do realizacji podstawowej, tej samej dla wszystkich ideologii mar-ksizmu-leninizmu. W wyniku opracowywania teoretycznego tych różnic w pedagogice socjalistycznej pojawiły się także i u nas dzieła z zakresu metodologii pedagogicznej. Oczywiście szablonowej jednolitości między nimi nie ma, choćby dlatego, że jedne z nich dotyczą przede wszystkim systemu szkolnooświatowego i ideologii socjalizmu, drugie zaś systemu wychowawczego z jego złożonymi celami humanistycznymi tak wszechstronnego rozwoju osobowości, jak też bezklasowego społeczeństwa i nowoczesnego świata człowieka. Pierwsze z nich za podstawowe czynniki wychowania szkolnooświatowego uważają rozwój stosunków produkcji“
Okres przekwitania
Kiedy w wieku 44—50 lat ustaje miesiączkowanie, mówimy, że kobieta przechodzi okres przekwitania Istota zmian, które się dokonują w ustroju kobiety w tym czasie, polega na ustaniu cyklicznego procesu dojrzewania jajeczek w jajnikach i wydalania ich przez jajowody do macicy. Zmiany jednak nie zachodzą tylko w samych jajnikach, dotyczą one także przysadki mózgowej, tarczycy i innych narządów. W wyniku przekwitania kobieta traci zdolność rodzenia dzieci.”